کلینیک اورولوژی و ناباروری یوروطب

شماره تماس : ۸۸۵۶۳۲۴۲-۰۲۱

سنگ حالب

در صورتی که مسیر لوله حالب به هر دلیلی مسدود گردد، این امر می تواند سبب ایجاد اختلال در عملکرد کلیه ها شود. از این رو بایستی اقدام به رفع انسداد آن در سریعترین زمان ممکن نمود. هدف از نگارش این مقاله، بررسی سنگ حالب است که از بیماری های شایع لوله حالب می باشد.

سنگ حالب

فهرست مطالب سنگ حالب

منظور از حالب چیست؟ و بررسی میزان قطر آن

ترشحات کلیه ها یا همان ادرار از طریق حالب به مثانه منتقل می شود. کنترل انقباضات منظم لوله حالب که به کمک اعصاب اتوماتیک پاراسمپاتیک و یا سمپاتیک صورت می گیرد، سبب انجام عمل تخلیه خود می شود. در واقع می توان گفت که لوله حالب نقش لوله تنفسی کلیه را بازی می کند. لوله حالب که سبب اتصال کلیه به مثانه می گردد، دارای قطری برابر 5 میلی متر می باشد.

حالب در کدام قسمت بدن واقع است؟

همانگونه که ذکر شد، لوله حالب ادرار را از کلیه ها به طرف مثانه منتقل می کند. دو لوله حالب، در بدن هر شخصی وجود دارد که اتصال هر یک از آنها به یک کلیه صورت گرفته است. نیمه فوقانی حالب درون معده و نیمه تحتانی آن در بخش لگن واقع است.

به طور متوسط طول این لوله در افراد بزرگسال، تقریباً 12-10 اینچ یا 30-25 سانتی متر می باشد. لوله حالب از دیواره های ضخیم فیبری، عضلانی و روکش مخاطی تشکیل شده و به سهولت امکان انقباض آن وجود دارد.

منظور از حالب کلیه چیست؟        

حرکت سنگ از کلیه و گیر کردن آن در لوله حالب را می توان از رایج ترین دلایل مسدود شدن حالب دانست. درد ایجاد شده توسط حرکت سنگ به سمت حالب را می توان شدیدتر از درد زایمان در خانم ها به شمار آورد و در واقع از آن به عنوان شاه درد عالم پزشکی یاد می شود.

از ویژگی های این درد می توان به موجی بودن درد و زمین گیر کردن فرد بیمار و همچنین درمانده نمودن وی اشاره نمود. از دیگر علائم این درد، ایجاد تغییر رنگ در ادرار، تهوع، رنگ پریدگی، استفراغ، وجود خون در ادرار می باشد، البته در افراد تک کلیه ای، یکی از نشانه های گیر کردن سنگ در لوله حالب، قطع کامل ادرار است.

در عصر حاضر، سی تی اسکن کردن با تزریق و بدون تزریق را می توان قطعی ترین شیوه تشخیص گیر کردن سنگ در لوله حالب محسوب نمود. غالباً گزارش هیدرونفروز یا گشاد شدن کلیه ها، به کمک سونوگرافی صورت می گیرد که از علائم گرفتگی لوله حالب است.

اگر که با چنین دردی مواجه شدید، بهتر است اقدام به مراجعه به نزدیکترین اورژانس بیمارستانی نمایید تا کارهای درمانی و تشخیصی لازم صورت گیرد. در اورژانس بیمارستان اقداماتی از قبیل گرفتن آزمایش ادرار، خون و سونوگرافی و معاینات بالینی و سی تی اسکن البته در صورت نیاز انجام می شود و درد شما را از طریق تزریق مسکن های قوی همچون پتدین یا مورفین و یا کتورولاک، تسکین می دهند. در صورت داشتن تب، یا تک کلیه بودن و یا حامله بودن، بایستی با اطلاع دادن به پزشک، اقدام به بستری نمودن شما در بیمارستان گردد.

سنگ حالب

معرفی پروگزیمال حالب

قسمت فوقانی لوله حالب در میان نقطه برخورد حالب با لگن و بالاتر از مفصل ساکروایلیاک واقع است. سایز سنگ های پروگزیمال حالب به طور متوسط بیش از 1 سانتی متر می باشند. سنگ هایی که هنگام دفع سریع و طبیعی دچار مشکل شوند، سرانجام کولیک مکرر کلیه یا انسداد ادرار را سبب خواهند شد. 

مکان قرارگیری لوله حالب پروگزیمال در کجای بدن است؟

لگن و کلیه ها، در انتهای قسمت پروگزیمال لوله حالب واقع اند. در قسمت دیگر نیز اتصال مثانه فرد به حالب صورت گرفته است. به منظور هدایت ادرار از کلیه ها به مثانه، لوله حالب از ابتدای شریان کلیوی تا این نقاط و مثانه امتداد می یابد.

آشنایی با نشانه های سنگ کلیه در حالب

احتمال دارد سنگ در حالب کلیه با هیچ گونه نشانه یا علامتی همراه نباشد. این علائم می تواند بستگی به مواردی همچون کامل یا نسبی بودن انسداد، درگیر شدن یک یا هر دو کلیه، ناحیه وقوع انسداد و سرعت مسدود شدن داشته باشد.

از جمله این نشانه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1-ایجاد عفونت در مجاری ادراری به صورت مکرر

2-وجود درد

3-مشاهده خون در ادرار

4-ایجاد تغییر در میزان ادرار تولیدی

5-هایپرتانسیون یا فشار خون بالا

6-دشوار بودن ادرار

می توان سنگ کلیه گیر افتاده در حالب را درمان کرد؟

نحوه دفع سنگ کلیه از لوله حالب

در صورت عدم وجود تنگی در مسیر لوله حالب و همچنین کمتر از 4 میلی متر بودن سایز سنگ حالب، امکان دفع خود به خودی سنگ در 95 درصد از موارد، از طریق نوشیدن زیاد مایعات، درمان های دارویی و انجام فعالیت های ورزشی وجود داشته و احتیاجی به انجام اقدامات دیگر نخواهد بود.

اما در صورت 6-4 میلی متر بودن سایز سنگ، تنها احتمال دفع خود به خودی آن در 50 درصد از موارد وجود داشته و در صورت کمتر از  6 میلی متر بودن سایز سنگ حالب و اگر که بیمار دارای شرایطی همچون، نداشتن تب، تک کلیه نبودن و همچنین عدم بارداری باشد، از وی خواسته می شود تا تلاش خود را در زمینه دفع سنگ با بالا بردن میزان تحرک بدنی خود و نوشیدن مایعات زیاد به کار گیرد و همچنین جهت مشاهده سنگ دفع شده درون یک ظرف ادرار نماید.

چگونه می توان سنگ کلیه گیر افتاده در حالب را درمان کرد؟

در صورت عدم دفع سنگ کلیه در حالب با گذشت زمان 2 هفته و یا بیش از 6 میلی متر بودن اندازه سنگ گیر کرده، جهت درمان از سه شیوه بهره گرفته می شود.

  • روش درمانی TUL یا سنگ شکنی درون اندامی

شیوه TUL یا سنگ شکنی درون اندامی را می توان روش دوم مؤثر و رایج، جهت درمان سنگ حالب دانست. این روش درمانی در اطاق عمل و به شکل سرپایی و همچنین با بی حسی کمری صورت می گیرد. در این شیوه اقدام به تعیین مکان گیر افتادن سنگ حالب از طریق عبور دوربین آندوسکوپی از درون مجرای ادراری به مثانه و لوله حالب شده و سپس خرد کردن کامل سنگ با بهره گیری از امواج سنگ شکن لیزر روی پنوماتیک انجام می شود و در قدم بعدی، با کمک پنس آن را خارج می کنند.

گاهی اوقات اقدام به استفاده از لوله ای به اسم جی جی که قلاب مانند است، به منظور دفع سنگ های خرد شده درون لوله حالب می کنند. و سپس با گذشت 4 هفته به خارج کردن آن به شکل سرپایی می پردازند.

  • روش ESWL یا سنگ شکنی برون اندامی

در این روش درمانی، شما به میزان 15 الی 20 دقیقه، به شکل سرپایی و بدون بیهوشی زیر دستگاه سنگ شکن دراز می کشید و برای خرد کردن سنگ گیر کرده در حالب، امواج سنگ شکن روی سنگ حالب مورد نظر متمرکز می گردد.

لازم به ذکر است که انجام این شیوه درمانی برای افراد حامله، چاق و همچنین افرادی که در انعقاد خون با اختلال روبرو هستند، توصیه نمی گردد.

  • روش لاپاراسکوپی

عمل جراحی را می توان روش سوم جهت درمان سنگ های بزرگ لوله حالب محسوب نمود که قبلاً انجام آن به شکل عمل جراحی باز بود، در حالی که هم اکنون از تکنیک لاپاراسکوپی، با شعار عمل های جراحی بزرگ با استفاده از شکاف های کوچک بهره گرفته می شود. در این شیوه درمانی اقدام به تعیین مکان سنگ حالب از طریق عبور لوله های باریکی به اسم تروکار به درون شکم، عبور دوربین و تزریق هوا، بدون ایجاد برش یک وجبی در شکم می کنند.

شکنی درون اندامی TUL
ESWL یا سنگ شکنی برون اندامی

بررسی احتمال وجود سنگ حالب در دوران بارداری

وجود سنگ کلیه و حالب را می توان از شایع ترین علت های ایجاد درد معده در خانم های باردار دانست. سنگ حالب در بارداری ممکن است مسیر کلیه را مسدود کرده و سبب ایجاد عفونت و همچنین پخش شدن آن در سایر نقاط بدن گردد. از این رو، امکان بستری شدن خانم باردار زودتر از زمان موعد در بیمارستان و انجام اقدامات درمانی لازم به منظور متولد شدن کودک وجود خواهد داشت.

احتمال ابتلای یک نفر از هر 3300 خانم باردار، به سنگ های کلیه دردناک وجود دارد. این سنگ ها در خانم هایی با سابقه فرزندآوری در گذشته، در مقایسه با خانم هایی که اولین بارداری خود را تجربه می کنند، بیشتر مشاهده می گردد. اکثر خانم های دارای سنگ حالب یا کلیه، به طور معمول، با مشکلات متعددی در ماه های 6-4 بارداری روبرو خواهند شد.

معرفی سایر بیماری های لوله حالب

  • مشاهده یک ناهنجاری در نقطه متصل شدن حالب به مثانه یا کلیه: تورم کلیه و توقف عملکرد آن می تواند به جهت اتصال غیر طبیعی میان کلیه یا حالب یا اتصال لگنچه و میزنای رخ دهد. احتمال ایجاد این ناهنجاری با رشد طبیعی کودک یا به علت یک صدمه یا جای زخم وجود داشته یا اینکه می تواند مادرزادی باشد. علاوه بر آن، حتی در مواردی نادر، تشکیل یک موتور می تواند دلیل بروز این مشکل گردد. برگشت ادرار به داخل کلیه ها می تواند به علت عدم اتصال صحیح میان مثانه و حالب رخ دهد.

 

  • دوتایی شدن حالب: یکی از عارضه های مادرزادی، دوتایی شدن حالب است که این پدیده به تشکیل شدن دو حالب بر روی یک کلیه اطلاق می گردد. در این حالت، امکان سالم بودن حالب دوم و یا تشکیل شدن تنها بخشی از آن وجود دارد. در صورت عدم کارکرد صحیح هر یک از حالب ها، ممکن است برگشت ادرار به کلیه و صدمه رساندن به آن رخ دهد.  
  • فیبروز رتروپریتوئن: در صورت رشد بافت فیبروز در بخش خلفی شکم، احتمال بروز این اختلال نادر وجود خواهد داشت. رشد این فیبرها با مصرف بعضی داروهای درمان میگرن و یا در اثر سرطان می تواند اتفاق بیفتد. فیبرها با احاطه میزنای، سبب انسداد آنها شده که این امر برگشت ادرار به داخل کلیه را به همراه دارد.

 

  • یورتروسل: در صورت تنگی زیاد لوله حالب و در نتیجه اجازه ندادن آن به عبور جریان ادرار به شکل عادی، احتمال ایجاد یک برآمدگی کوچک یا یورتروسل وجود داشته که به طور معمول محل تشکیل آن در ناحیه نزدیکی مثانه خواهد بود. امکان انسداد جریان ادرار توسط این برآمدگی و تورم وجود دارد و می تواند برگشت ادرار به داخل کلیه را به دنبال داشته و سبب آسیب رساندن به کلیه ها گردد.

 

بررسی سایر فاکتورهای احتمالی

فاکتورهای متعددی در داخل و خارج از میزنای ممکن است مسدود شدن آن را منجر شود، این فاکتورها عبارتند از:

1-رشد بافت داخلی همچون آندرومتروزیس در خانم ها

2-یبوست شدید که شیوع آن بیشتر در کودکان دیده می شود، ولی امکان رخ دادن آن در بزرگسالان نیز وجود دارد.

3-وجود تومورهای غیر سرطانی و سرطانی

4-بیماری هایی همچون عفونت انگلی به اسم شیستوزومیازیس یا سل که معمولاً در دیواره میزنای سبب ایجاد تورم های بلند مدت می گردد.

 

ارائه پیشنهادات و توصیه هایی در مورد سنگ حالب

  • می توانید اقدام به پیشگیری از تشکیل سنگ در کلیه و همچنین گیر کردن آن در لوله حالب، با نوشیدن یک لیوان مایعات هر 2 ساعت، انجام چکاپ منظم و همچنین کم مصرف کردن نمک نمایید.

 

  • لوله حالب را می توان به عنوان لوله تنفسی کلیه به شمار آورد. از این رو، هر دلیلی از جمله گیر کردن سنگ که سبب بسته شدن آن گردد، وارد آوردن فشار به آن و در نتیجه خفگی کلیه ها را در پی خواهد داشت، بنابراین در سریعترین زمان ممکن بایستی به دنبال درمان آن باشید.

 

  • بایستی بستری افراد دارای سنگ حالب به همراه تب، خانم های باردار و همچنین افراد تک کلیه به صورت اورژانسی در بیمارستان انجام شود.
  • احتمال دفع خود به خودی سنگ های با اندازه کمتر از چهار میلی متر به میزان 95 درصد و سنگ های بین 4 الی 6 میلی متری نیز به میزان 50 درصد وجود دارد.
  • جهت دفع سنگ کلیه به زمانی نهایتاً 2 الی 3 هفته نیاز است و در صورت دفع نشدن سنگ در این مدت، بایستی در اسرع وقت، اقدام به مراجعه به پزشک به منظور پیشگیری از از دست دادن کلیه و همچنین خفگی آن نمود.